Ο Γουτεμβέργιος απέθανε. Ζήτω ο Ζουκερβέργιος!

«Το μέσο είναι το μήνυμα.»
Μάρσαλ Μακ Λούαν

Σύμφωνα με την Επιστήμη του Χάους «μικρές μεταβολές στις αρχικές συνθήκες ενός χαοτικού συστήματος προκαλούν μεγάλες αλλαγές στην επακόλουθη συμπεριφορά του».

Ένα τέτοιο σύστημα, χαοτικό, είναι η ανθρώπινη κοινωνία. Και μια τέτοια «μικρή μεταβολή» έγινε τo 1455, όταν ο Γουτεμβέργιος (Gutenberg) τύπωσε το πρώτο βιβλίο μαζικής παραγωγής, 180 αντίτυπα της Βίβλου.

Η τεχνολογία της τυπογραφίας (μαζί με την «ανακάλυψη» της Αμερικής) όχι μόνο οριοθετεί την Αναγέννηση, αλλά την πυροδότησε. Ο κόσμος άλλαξε, όχι γιατί άλλαξε το μήνυμα, αλλά γιατί άλλαξε το μέσο.

Η Βίβλος του Γουτεμβέργιου περιείχε ακριβώς τις ίδιες λέξεις, ακριβώς το ίδιο μήνυμα, με τις Βίβλους που αντέγραφαν οι μοναχοί. Όμως το νέο μέσο, επειδή ήταν φτηνό και ανεξέλεγκτο, απελευθέρωσε τη γνώση, την έκανε προσιτή σε όλους. Και όταν η πληροφορία διαδίδεται ελεύθερα προκαλεί αλυσιδωτές αντιδράσεις ανυπολόγιστης δυναμικής.

Χάρη στην τυπογραφία διαδόθηκαν οι ηλιοκεντρικές ιδέες του Κοπέρνικου (De Revolutionibus – 1543) που σίγουρα κανείς μοναχός δεν θα δεχόταν να αντιγράψει. Και μόνο έτσι θα μπορούσε να αγαπηθεί ο Δον Κιχώτης του Θερβάντες (1605), το πρώτο μυθιστόρημα που εκτυπώθηκε.

Το μέσο δεν είναι το μήνυμα, το μέσο αλλάζει το μήνυμα.

Η λογοτεχνία, οι επιστήμες, η παράδοση (καταγραφή και εκτύπωση παραμυθιών), η Ιστορία, η προπαγάνδα, η κοινωνία ολόκληρη άλλαξε, επειδή ο Γουτεμβέργιος (Gutenberg) άλλαξε το μέσο.

Αυτή ήταν η Δεύτερη Πληροφοριακή Επανάσταση. Η τρίτη θα μπορούσε να έχει ως σύμβολο της τον Ζουκερβέργιο (Zuckerberg), τον εφευρέτη του πιο επιδραστικού κοινωνικού ψηφιακού μέσου (social media).

Το facebook και τα υπόλοιπα social media (όπως WhatsApp, Tumblr, Instagram, Twitter, Baidu Tieba, Pinterest, LinkedIn, Gab, Google+, YouTube, Viber, Snapchat), έχουν επηρεάσει την ανθρώπινη κοινωνία πολύ πιο γρήγορα και πιο καταιγιστικά απ’ τα κινητά τυπογραφικά στοιχεία του Gutenberg. (To facebook «τυπώθηκε» το 2004, και το 2016, μετά από 12 μόλις χρόνια έχει 1,65 δισ. ενεργά μέλη!)

Η Τρίτη Πληροφοριακή Επανάσταση, η Ψηφιακή, έχει αλλάξει και θα αλλάξει πολύ πιο επιδραστικά την ανθρώπινη κοινωνία. Η Νέα Αναγέννηση έχει ήδη ξεκινήσει (και η «Καινούρια Αμερική» ίσως να είναι οι πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος -για αρχή).

Ο έντυπος λόγος, με πρώτη την έντυπη δημοσιογραφία (δες The Independent), θα εξαλειφθεί. Το νέο μέσο θα αλλάξει τη λογοτεχνία, τις επιστήμες, την παράδοση, την Ιστορία, την προπαγάνδα.

Όσοι πιστεύουν και υποστηρίζουν ότι τα έντυπα (βιβλία ή εφημερίδες) θα συνεχίσουν να υπάρχουν εσαεί ξεχνούν ότι γεννήθηκαν σ’ έναν κόσμο χάρτινο, όχι ψηφιακό.

Η αβάσταχτη ιδιωτεία των κοινωνικών μέσων

FB, twitter, μέσα που έχουν κάθε δυνατότητα να αυξήσουν  τις κοινωνικές μας επαφές πέρα από τους στενούς σχετικά κύκλους που μας έλαχαν.

Δεν το κάνουν όμως.

Και δεν το κάνουν γιατί δεν έχουμε εμείς καμιά τέτοια διάθεση.

Αρκούμαστε στην υπάρχουσα κοινωνική μας εντροπία.

Οικογένεια, φίλοι από το σχολείο, το στρατό και τη δουλειά και ομοϊδεάτες.

Κοιτάζουμε μέσα από ένα παράθυρο στο μεγάλο εκεί έξω και το μόνο που μπορούμε να δούμε είναι το είδωλο μας και να διαγράφουμε από το οπτικό μας πεδίο ότι δεν του μοιάζει.

Ατελείωτοι παράλληλοι μονόλογοι, πομπώδεις ανακοινώσεις και θέσεις εκπροσώπων τύπου του ίδιου μας του εαυτού, έγκλειστα, φυλακές από τις οποίες δε θέλουμε να αποδράσουμε.

Η αυτοσπουδαιότητα, η αυτοαναφορικότητα, η επίκληση στην όποια αυθεντία νεκρώνουν την όποια δυνατότητα κοινωνικής ώσμωσης και σύνθεσης. Ο likeσμός, αυτοσκοπός. 5 λεπτά διασημότητας κι ας χαθεί ο κόσμος.

Κάθε μέρα ζούμε τη μέρα της μαρμότας, μέσα κι έξω από τα κοινωνικά μέσα, με τη διαφορά ότι η κάθε ίδια μέρα είναι χειρότερη από την προηγούμενη, το αναπόφευκτο τίμημα της στασιμότητας.

Η κοινωνική μας φοβία, ο θάνατος της περιέργειας, το δίκιο του ισχυρογνώμονα δεν μας επιτρέπουν να συγκροτήσουμε κάτι μεγαλύτερο από το κάθε άτομο ξεχωριστά.

ΟΙ ΑΝΑΡΧΙΚΕΣ ΙΔΕΕΣ ΚΑΙ Η «ΝΕΑ» ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ «ΤAΞΗ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ»…

Στους επαναστατικούς κύκλους είθισται διαχρονικά ο προσδιορισμός της συνέχειας να κατοχυρώνεται με την προβολή των χαρακτηριστικών της ρήξης με το παρελθόν.

Παρ’ όλα αυτά η διάκριση «νέου» και «παλιού» εμπεριέχει είτε με φανερό τρόπο είτε με καλυμμένο την έννοια της διαδοχής, αλλά και της κατοχύρωσης του δικαιώματος στην κληρονομιά μιας «ιδέας», «καταστάσεων και πραγμάτων», εξουσιών, εδαφών κοκ.

Το «νέο» έρχεται να εγκαθιδρυθεί, έχοντας πραγματικές, αλλά και ψευδείς αναφορές σχετικά με την διάθεσή του για την απόλυτη καταστροφή του «παλαιού».

Οι επαναστάτες, οι ανατροπείς των «παλαιών» καθεστώτων εγκαθιδρύοντας, θεμελιώνοντας τον «νέο» κόσμο, επιδίδονται συστηματικά στην επίκληση της ευλογίας του «παλαιού», καλλιεργώντας μια φαινομενική αντίφαση.


Η διαδικασία αυτή αφορά τόσο τις περιόδους επαναστατικής αφύπνισης όσο και τις μεταγενέστερες που αφορούν την «νέα τάξη πραγμάτων».

Οι πάσης φύσεως επικλήσεις της ευλογίας του «παλαιού» δεν αποτελούν ένα παράδοξο, μια αντίφαση ή παρέκκλιση της επαναστατικής διαδικασίας, αλλά εγγενές συστατικό της. Μ’ άλλα λόγια, η σύνδεση «νέου» και «παλιού» δεν αναιρείται από την πολεμική, που αναπτύσσεται εξαιτίας της κατασκευής ή της ανάδειξη πραγματικών αντιθέσεων.

Ο Πλάτωνας υποστήριζε ότι οι ιδέες προσδιορίζουν αποφασιστικά, ότι «είναι εκείνες που ορίζουν την ουσία κάθε όντος προσδιορίζοντάς το αποφασιστικά, καθοριστικά και μονοσήμαντα» και καθώς είναι αθάνατες και αναλλοίωτες, δεν οφείλουν την ύπαρξή τους σε κάτι άλλο και είναι ικανές να συντηρούν οι ίδιες την ύπαρξή τους.


Ο Jules Michelet, ιστορικός της γαλλικής επανάστασης είχε ισχυριστεί:

«Ναι, κάθε θάνατος αφήνει πίσω του ένα μικρό καλό, την μνήμη και ζητάει την φροντίδα μας. Γι’ αυτόν που δεν έχει φίλους, οι αρχές πρέπει να φροντίσουν. Γιατί ο νόμος, η δικαιοσύνη, ξέρουν ότι η τρυφερότητά μας θα ξεχαστεί και τα δάκρυα θα στεγνώσουν. Αυτή η αρχή είναι η Ιστορία. Και οι νεκροί είναι, για να χρησιμοποιήσουμε όρους του Ρωμαϊκού Δικαίου, miscrabiles personae, για τους οποίους οι αρχές πρέπει να ενδιαφερθούν. Ποτέ στην σταδιοδρομία μου δεν ξέχασα αυτό το καθήκον του ιστορικού. Έδωσα σε πολλούς λησμονημένους νεκρούς τη βοήθεια που εγώ ο ίδιος θα αποζητούσα. Τους ανέσυρα από τον τάφο για μια δεύτερη ζωή… Ζουν τώρα ανάμεσά μας και τους νιώθουμε γονείς μας, φίλους μας. Έτσι γίνεται μια οικογένεια, μια κοινή πόλη ζωντανών και νεκρών».

Ο Μπενεντίκτ Άντερσον στο βιβλίο του Φαντασιακές Κοινότητες, Στοχασμοί για τις απαρχές και τη διάδοση του Εθνικισμού, παρατηρεί ότι ο Μισελέ με σαφήνεια ξεκαθαρίζει κατ’ αρχήν ότι αυτοί, που ανασύρει από τον τάφο δεν αποτελούν «μια τυχαία συγκέντρωση ξεχασμένων, ανώνυμων νεκρών», αλλά πρόκειται για εκείνους που με την θυσία τους, δημιούργησαν την ρήξη του 1789 και την ενσυνείδητη εμφάνιση του γαλλικού έθνους, ακόμα και όταν τα θύματα αυτά δεν εκλάμβαναν την θυσία τους ως τέτοια.