Ομολογώ ότι με παραξένεψε ο ξαφνικός μπουχός που σηκώθηκε αυτές τις ημέρες χάρη σε κάποιο έγγραφο της CIA, σύμφωνα με το οποίο ο «εθνάρχης» Καραμανλής ήταν συνεργάτης των ναζί κατά την διάρκεια της κατοχής. Παραξενεύτηκα γιατί όσα αναφέρονται στο εν λόγω έγγραφο (και πολύ περισσότερα ακόμη) είναι γνωστά εδώ και δεκαετίες. Πού ήσαν τόσον καιρό όλοι αυτοί που σήμερα έπεσαν από τα σύννεφα; Πώς και δεν είχαν ακούσει ποτέ για την πολύκροτη υπόθεση Μαξιμίλιαν Μέρτεν; Έλα ντε!
Επειδή, λοιπόν, κάθε ιστολόγιο που σέβεται τον εαυτό του πρέπει να βρίσκεται συντονισμένο με την επικαιρότητα, ας προσπαθήσουμε να βάλουμε τα πράγματα στην σειρά, προκειμένου να σχηματίσουμε μια σωστή και ολοκληρωμένη άποψη για τα πραγματικά γεγονότα. Και σ’ αυτή την προσπάθεια δεν μπορώ να φανταστώ καλύτερη εισαγωγή από το παρακάτω απόσπασμα (παρά τις ανακρίβειες που περιέχει), το οποίο προέρχεται από το βιβλίο «Ιστορία (κωμικοτραγική) του νεοελληνικού κράτους» του Βασίλη Ραφαηλίδη:
Ο Μαξ Μέρτεν, ανώτερος Γερμανός αξιωματικός, ήταν αυτός που εξόντωσε τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης στη διάρκεια της κατοχής. Μετά τον πόλεμο τον βρίσκουμε ανώτερο υπάλληλο του Υπουργείου Δικαιοσύνης (!) στην κυβέρνηση της Βόννης. Καλυμμένος, λοιπόν, με την ιδιότητα του κρατικού λειτουργού ξεθαρρεύει και λέει να επισκεφτεί τον τόπο του εγκλήματος, τη Θεσσαλονίκη. Κι έτσι, τον Σεπτέμβρη του 1960 έρχεται στη συμπρωτεύουσα για διακοπές, γνωρίζοντας πως έχει δικαστεί και καταδικαστεί ερήμην από ελληνικό δικαστήριο ως εγκληματίας πολέμου.
Ένα χρόνο πριν, το 1959, ο Καραμανλής διά νόμου έχει αποφανθεί πως οι Γερμανοί εγκληματίες πολέμου που έδρασαν εγκληματικά στην Ελλάδα δεν πρέπει να δικάζονται στην Ελλάδα αλλά στη Γερμανία. Που έχει σταματήσει προ πολλού να δικάζει τα άξια της γερμανικής πατρίδας τέκνα με το επιχείρημα ότι δεν υπηρέτησαν τον Χίτλερ τότε αλλά την πατρίδα.
Σου λέει, λοιπόν, ο Μέρτεν, αφού είμαστε πλέον φίλοι με τους Έλληνες, θα επιστρέψω στον τόπο του εγκλήματος ως φίλος. Ναι, αλλά είχε δικαστεί και καταδικαστεί από την ελληνική δικαιοσύνη πριν απ’ τον κατ’ ουσίαν αμνηστεύοντα τους Γερμανούς εγκληματίες πολέμου νόμο του 1959. Κι έτσι, βάσει του δεδικασμένου, ο πανέντιμος αντιεισαγγελέας του Αρείου Πάγου Ανδρέας Τούσης διατάσσει την συλληψή του τουρίστα Μέρτεν, αδιαφορώντας για την ιδιότητα του ως ανωτέρου υπαλλήλου του γερμανικού κράτους. Του Καραμανλή, του κόβονται τα ποδάρια. Και λέει υποθέτω μέσα του: να γιατί η ελληνική δικαιοσύνη δεν πρέπει να είναι ανεξάρτητη. Ανεξάρτητη δικαιοσύνη σ’ ενα κράτος εξαρτημένο από χίλιες μεριές δεν νοείται.
Η βασίλισσα Φρειδερίκη, εγγονή του τελευταιου Γερμανού Κάϊζερ και μέλος της νεολαίας του Χίτλερ στα νιάτα της, τρώει τα σίδερα και τελικά πείθει τον Καραμανλή να εκδώσει νομοθετικό διάταγμα δια του οποίου ο Μέρτεν, στις αρχές του 1960 στέλνεται στη Γερμανία να δικαστεί εκεί. Για να σωθούν τα προσχήματα, οι Γερμανοί στήνουν ένα δικαστήριο-οπερέτα, αλλά ο Μέρτεν δεν είναι απ’ αυτούς που θα μπορούσε να ανεχτεί την διαπόμπευση, να δικάζεται όψιμα, το 1960, σαν εγκληματίας πολέμου, όντας ανώτερος υπάλληλος της γερμανικής κυβέρνησης.
Κι έτσι, εκεί που ο Καραμανλής νόμιζε πως ξέμπλεξε με τον Μέρτεν, μπλέκει χειρότερα. Γιατί ο Μέρτεν κατονομάζει σα συνεργάτες του στην κατεχόμενη Ελλάδα τον πρωθυπουργό Κ. Καραμανλή, τον υπουργό Εσωτερικών Δημήτρη Μακρή, τη συζυγό του Δοξούλα Λεοντίδου και τον υπουργό Εθνικής Αμύνης Γεώργιο Θέμελη. Ο Μέρτεν λέει πως έχει φωτογραφίες που αποδεικνύουν τους ισχυρισμούς του. Αλλά ύστερα από ταχύτατες ενέργειες της ελληνικής διπλωματίας, οι φωτογραφίες εξαφανίζονται και ο Μέρτεν απαλλάσσεται των κατηγοριών, χάρη στον θρασύτατο εκβιασμό. Ποτέ κανείς δεν είδε τις φωτογραφίες του Μέρτεν…
 |
1957: Ο Άλφρεντ Κρουπ, από τους βασικώτερους στυλοβάτες τού ναζιστικού κόμματος, επισκέπτεται την Ελλάδα.
Εδώ συνομιλεί «για δουλειές» με τον Κ. Καραμανλή υπό το βλέμμα τού Πρόδρομου Αθανασιάδη-Μποδοσάκη. |
Ας γυρίσουμε, όμως, πίσω στον χρόνο για να δούμε μερικές λεπτομέρειες. Τον Σεπτέμβριο του 1958, ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο υπουργός εξωτερικών Ευάγγελος Αβέρωφ ταξιδεύουν για επίσημη επίσκεψη στην Δυτική Γερμανία, με στόχους αφ’ ενός μεν την εξασφάλιση πιστώσεων για έργα υποδομής και βιομηχανικές επενδύσεις αφ’ ετέρου δε την μεσολάβηση του καγκελλάριου Κόνραντ Αντενάουερ για την επίλυση του κυπριακού. Εξασφαλίζουν 200 εκατομμύρια μάρκα με επιτόκιο 6% (κάθε άλλο παρά χαμηλό) και την διείσδυση του γερμανικού κεφαλαίου (π.χ. Siemens) στην ελληνική αγορά.
Όμως, η γερμανική πλευρά ζητάει ανταλλάγματα. Η κύρια απαίτησή της είναι να σταματήσει κάθε δίωξη εναντίον των ναζί εγκληματιών πολέμου, καθώς δεκάδες τέτοιοι εγκληματίες έχουν πλέον ενταχθεί στο σύστημα και στελεχώνουν την κρατική μηχανή τής Ομοσπονδιακής Γερμανίας. Έτσι, το 1959 η κυβέρνηση Καραμανλή αναστέλλει την λειτουργία του Ελληνικού Γραφείου Εγκληματιών Πολέμου (με προϊστάμενο τον εισαγγελέα Τούσση) και στέλνει τους 800 (!) φακέλλους στην «δικαιοσύνη» τής Ομοσπονδιακής Γερμανίας.
Παρένθεση. Προκειμένου να πάρουν τους φακέλλους, οι γερμανοί υπόσχονται ότι θα ασκήσουν οι ίδιοι τις απαραίτητες διώξεις. Όμως, στην συνέχεια, απαλλάσσουν όλους τους διωκόμενους (κι όταν λέμε «όλους», ακριβολογούμε) με το νομικό επιχείρημα ότι όλα τα εξεταζόμενα εγκλήματα συνιστούσαν «νόμιμα αντίποινα» για την δράση των ανταρτών. Προφανώς, η γερμανική δικαιοσύνη θεώρησε ως «νόμιμα αντίποινα» και τις -συνηθισμένες- εκτελέσεις 50 ή 100 αθώων για κάθε γερμανό στρατιώτη που σκότωναν οι αντάρτες στην μάχη. Κλείνει η παρένθεση.
Για να καταλάβουμε το τι σημαίνει να κλείνει από το 1959 το Ελληνικό Γραφείο Εγκληματιών Πολέμου και να σταματά η δίωξη εγκληματιών πολέμου στην Ελλάδα, θα πρέπει να το συγκρίνουμε με το γεγονός ότι μέχρι σήμερα, 70 χρόνια μετά την λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, λειτουργούν ακόμα τα αντίστοιχα γραφεία στις ΗΠΑ, Γαλλία, Αγγλία, Ιταλία, Αυστραλία κλπ και, όποτε εντοπίζουν κάποιον τότε ναζί, τον δικάζουν έστω και αν είναι σήμερα ένα χούφταλο 90-100 ετών, διότι, σύμφωνα με τις διακηρύξεις του ΟΗΕ, τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας δεν παραγράφονται. Εκείνοι 70 χρόνια και συνεχίζουν αλλά ο Καραμανλής έκλεισε το ελληνικό γραφείο μόλις 14 χρόνια μετά την λήξη τού πολέμου. Τα σχόλια περιττεύουν.
 |
Ντοκουμέντο: Θεσσαλονίκη, πλατεία Ελευθερίας, 11/7/1942. Με εντολή Μέρτεν, μαζεύονται οι εβραίοι 18-45 ετών.
Μέχρι το βράδυ, σχεδόν 5.000 άτομα θα έχουν καταγραφεί και θα έχουν αναχωρήσει σιδηροδρομικώς για Γερμανία. |
Πριν συνεχίσουμε, ας διορθώσουμε λίγο τον Ραφαηλίδη. Ο Μέρτεν ήρθε στην Ελλάδα το 1957 (όχι το 1960), πιστεύοντας ότι δεν κινδυνεύει επειδή ήταν ήδη υψηλόβαθμος κρατικός υπάλληλος στην χώρα του (γενικός γραμματέας τού υπουργείου δικαιοσύνης!). Και δεν ήρθε ως τουρίστας αλλά ως μάρτυρας υπεράσπισης στην δίκη ενός άλλου εγκληματία πολέμου, του Άρθουρ Μάισνερ (*). Για κακή του τύχη, κάποιος δικαστικός ήξερε τι σήμαινε το όνομα Μέρτεν και έσπευσε να ειδοποιήσει τον αντεισαγγελέα Τούση. Ο Τούσης διέταξε την σύλληψη του Μέρτεν, την προφυλάκισή του και την παραπομπή του σε δίκη. Τελικά, ύστερα από δικαστικές έρευνες 20 μηνών και καταθεσεις διακοσίων και πλέον μαρτύρων, η δίκη τού Μέρτεν άρχισε στις 11 Φεβρουαρίου 1959. Λίγες μέρες νωρίτερα, η κυβέρνηση Καραμανλή έφερνε στην βουλή για ψήφιση το νομοσχέδιο «περί αναστολής διώξεων εγκληματιών πολέμου».
Στο σημείο αυτό θα κάνουμε μια στάση γιατί αξίζει τον κόπο να δούμε το παρασκήνιο της ψήφισης αυτού του νόμου. Όπως αξίζει τον κόπο να δούμε και το παρασκήνιο της δίκης τού Μέρτεν, ειδικά δε το ποιους πρότεινε ως μάρτυρες υπεράσπισης. Λίγη υπομονή ως αύριο.
—————————————-
(*) Την πληροφορία παραθέτει ο Μαρκ Μαζάουερ στο βιβλίο του«Θεσσαλονίκη: πόλη των φαντασμάτων – χριστιανοί, μουσουλμάνοι και εβραίοι, 1430-1950», εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2006. Στην κατοχή, ο Μάισνερ ήταν ο διερμηνέας τού Μέρτεν. Αξίζει να σημειώσουμε ότι, βοηθούντος του τύπου της εποχής, είχε διαδοθεί η φήμη ότι ο Μέρτεν ήρθε στην Ελλάδα προκειμένου να πάρει τον θησαυρό που είχε φτιάξει ληστεύοντας τους εβραίους και είχε κρύψει (σε άγνωστο, φυσικά, μέρος) πριν φύγει από την Ελλάδα στο τέλος τής κατοχής.
________________________________________________
Υπόθεση Μαξ Μέρτεν (2)
Στο χτεσινό μας σημείωμα, αφήσαμε τον Μαξιμίλιαν Μέρτεν προφυλακισμένο. Από τον Μάιο του 1957 που συνελήφθη μέχρι τον Φεβρουάριο του 1959 που άρχισε η δίκη του, ο Μέρτεν έμεινε στην φυλακή πάνω από 20 μήνες. Σ’ αυτό το χρονικό διάστημα ετοίμασε μεθοδικά την υπεράσπισή του: δεχόταν συχνές επισκέψεις γερμανών αξιωματούχων, παραλάμβανε όσα έγγραφα ζητούσε και πρότεινε ως μάρτυρες υπεράσπισης, μεταξύ άλλων, τον τότε υφυπουργό εθνικής άμυνας Γεώργιο Θεμελή καθώς και την σύζυγο του τότε υπουργού εσωτερικών Δημητρίου Μακρή, Δοξούλα Λεοντίδου-Μακρή.
Αμφότεροι οι υπουργοί-μάρτυρες ήσαν στενοί φίλοι τού πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή. Ο Γεώργιος Θεμελής είχε διατελέσει επί κατοχής νομάρχης Πέλλας, άρα ex officio συνεργαζόταν με τις κατοχικές κυβερνήσεις-μαριονέττες και με τους κατακτητές. Ο Δημήτριος (Τάκος) Μακρής ήταν δικηγόρος Θεσσαλονίκης, όπου διέμενε από τότε που πήρε πτυχίο νομικής, συνεργαζόμενος άψογα με τους γερμανούς επί κατοχής. Όταν ο Καραμανλής έγινε πρωθυπουργός, έπεισε τον Μακρή να κατεβεί στις εκλογές τού 1956 ως υποψήφιος βουλευτής Φλωρίνης. Η φιλία τους ήταν τόσο ισχυρή ώστε ο Καραμανλής τον έκανε αμέσως υπουργό, τον προώθησε στην θέση τού γραμματέα τού κόμματος και τον κατέστησε δεξί του χέρι. Απ’ όλα αυτά βγαίνει αβίαστα το λογικό συμπέρασμα ότι η φιλική σχέση των δυο ανδρών είχε αρχίσει πολύ πριν το 1956 και, βέβαια, είχε ξεκινήσει στην Θεσσαλονίκη, απ’ όπου ο Μακρής δεν είχε φύγει ποτέ μέχρι που μπήκε στην πολιτική. Κρατήστε αυτό το στοιχείο γιατί θα μας χρειαστεί αργότερα.
 |
Όλη η δημοκρατία μαζεμένη. Στο κέντρο ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, εκ δεξιών του ο Παναγιώτης Πιπινέλης
(κατοπινός υπουργός εξωτερικών τής χούντας) και εξ ευωνύμων του ο Δημήτρης (Τάκος) Μακρής. |
Μ’ αυτά και μ’ αυτά, φτάνουμε στα τέλη Ιανουαρίου 1959. Ο Μέρτεν έχει κινητοποιήσει θεούς και δαίμονες μέσα από την φυλακή, οι δυτικογερμανοί δεν θέλουν με τίποτε να καταδικαστεί ένας ανώτερος κρατικός λειτουργός τους ως εγκληματίας πολέμου, το σύστημα τρέμει για τυχόν σεισμικές αποκαλύψεις που μπορεί να γίνουν στην διάρκεια της δίκης, ο Αντενάουερ πιέζει όσο μπορεί και ο Καραμανλής φέρνει στην βουλή το νομοσχέδιο «περί αναστολής διώξεων εγκληματιών πολέμου».
Παρένθεση. Ο Μέρτεν συνελήφθη παρουσία τού εισαγγελέα Θεσσαλονίκης Ταρασουλέα, ο οποίος τον έστειλε στον εισαγγελέα Τούση, που είχε δώσει την εντολή σύλληψης. Πριν ακόμη ο δέσμιος Μέρτεν φτάσει στην Αθήνα, ο σταθμάρχης τής CIA Λώφλιν Ώστιν Κάμπελ επικοινώνησε με τον Καραμανλή και του διεμήνυσε την απαίτηση της Ουάσινγκτον να δικαστεί ο Μέρτεν για εγκλήματα πολέμου. Προφανώς, η CIA μάντεψε από την πρώτη στιγμή τις πιέσεις που θα ασκούσαν οι γερμανοί. Παρά την «απαίτηση» των ΗΠΑ, ο Καραμανλής προτίμησε να κάνει το χατήρι τής Βόννης. Κλείνει η παρένθεση.
Κατά την συζήτηση του νομοσχεδίου, το οποίο είναι σαφές ότι συντάχθηκε λόγω Μέρτεν, στην βουλή γίνεται το σώσαι. Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης (βουλευτής τότε των Φιλελευθέρων, την ηγεσία των οποίων είχε διεκδικήσει στις εσωκομματικές εκλογές τής προηγούμενης χρονιάς αλλά απέτυχε παρά την απροκάλυπτη στήριξη του Γεωργίου Παπανδρέου) επιτίθεται κατά του Ευάγγελου Αβέρωφ, κατηγορώντας τον ότι υπέκυψε στις πιέσεις της Γερμανίας. Ο Αβέρωφ εξανίσταται και απαντά ότι «αι συνομιλίαι της Βόννης και οι οικονομικαί τοιαύται κατ’ ουδένα τρόπον συνεδυάσθησαν με τους Γερμανούς εγκληματίας πολέμου». Ο υπουργός δικαιοσύνης Κωνσταντίνος Καλλίας προσπαθεί να κατευνάσει τα πνεύματα αλλά, τελικά, ρίχνει λάδι στην φωτιά με την αποστροφή «πρέπει να παραμερισθούν τα εμπόδια διά την ανάπτυξιν των σχέσεών μας με την Δυτικήν Γερμανίαν».
Τα κάστανα από την φωτιά θα επιχειρήσει να βγάλει και ο εισηγητής τής πλειοψηφίας Βασίλειος Παπαρρηγόπουλος (υπουργός Βορείου Ελλάδος στην προηγούμενη κυβέρνηση Καραμανλή 1956-1958), δηλώνοντας ότι ο Μέρτεν θα εξαιρεθεί από τις διατάξεις τού νόμου και θα δικαστεί από την ελληνική δικαιοσύνη. Όμως, η αντιπολίτευση, με προεξάρχουσα την ΕΔΑ, δεν ικανοποιείται και εκφράζει την δυσπιστία της προς την ειλικρίνεια των κυβερνητικών προθέσεων. Και πώς θα μπορούσε να μη δυσπιστεί η ΕΔΑ, σε μια εποχή όπου οι κομμουνιστές και οι «συμπαθούντες τον κομμουνισμόν» εξορίζονταν καθημερινά κατά δεκάδες ενώ ο Μάνώλης Γλέζος ήταν καταδικασμένος σε θάνατο;
Ο Ηλίας Τσιριμώκος (πρόεδρος της Δημοκρατικής Ένωσης, εκλεγμένος ως βουλευτής με την ΕΔΑ) επιτίθεται στην κυβέρνηση, υπογραμμίζοντας ότι είναι απαράδεκτο να αμνηστεύονται γερμανοί εγκληματίες πολέμου την στιγμή που έλληνες βρίσκονται φυλακισμένοι λόγω των πολιτικών τους πεποιθήσεων. Απάντηση στον Τσιριμώκο ανέλαβε να δώσει ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης (αργότερα αρχηγός τής ΕΡΕ και πρωθυπουργός, διαδεχόμενος τον Καραμανλή) Παναγιώτης Κανελλόπουλος, αποδεικνύοντας ότι έχουν απόλυτο δίκιο όσοι τον χαρακτηρίζουν ως πολιτικό νάνο:«τα αδικήματα των ελλήνων δεν αμνηστεύονται διότι δεν επραγματοποιήθησαν εν περιόδω ανωμαλίας αλλά κατόπιν εντολής κόμματος εις βάρος τής πατρίδος των και όχι ως των γερμανών κατά ξένης χώρας»(!).
Όμως, η μεγαλύτερη χοντράδα τού Κανελλόπουλου ήρθε λίγο αργότερα, όταν επιχείρησε να απαντήσει στην τοποθέτηση του Βασίλη Εφραιμίδη, επίσης βουλευτή τής ΕΔΑ. Ο Εφραιμίδης αναφέρθηκε στις έντονες διαμαρτυρίες τού Συλλόγου Θυμάτων Καλαβρύτων για το νομοσχέδιο και ο πάλαι ποτέ φέρελπις πατρινός πολιτικός αντέτεινε: «Κατέχομαι υπό βαθείας ευλαβείας έναντι των θυμάτων των Καλαβρύτων αλλ’ ας μη λησμονώμεν ότι αι σφαγαί εκεί προεκλήθησαν ως αντίποινα διά φόνους γερμανών και μάλιστα αιχμαλώτων»(!). Οι τελευταίες λέξεις τού Κανελλόπουλου προκάλεσαν πανδαιμόνιο. Ήταν η πρώτη φορά που έλληνας πολιτικός μέσα στην βουλή αποκαλούσε ευθέως «φονιάδες» όσους σκότωσαν στρατιώτες των κατακτητών κατά την διάρκεια της κατοχής ενώ έλεγε και ψέμματα αναφερόμενος σε αιχμαλώτους.
Παρά τον πανζουρλισμό, ο Κανελλόπουλος συνέχισε το παραλήρημά του. Αντιτέθηκε στην πρόταση Παπαρρηγόπουλου για εξαίρεση του Μέρτεν και υποστήριξε ότι δεν πρέπει να υπάρξει καμμιά εξαίρεση στον νόμο. Νέο πανδαιμόνιο.
 |
| Εφημερίδα Ελευθερία, 12 Φεβρουαρίου 1959. «Φιλομειδέστατος» ο «χασάπης της Θεσσαλονίκης». |
Τελικά, το νομοσχέδιο υπερψηφίζεται και γίνεται νόμος τού κράτους. Πρόκειται για τον Ν.3933/1959 «περί αναστολής διώξεων εγκληματιών πολέμου», ο οποίος αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι αναστελλόταν η ποινική δίωξη στην Ελλάδα των γερμανών πολιτών, οι οποίοι εφέροντο να έχουν τελέσει εγκλήματα πολέμου, αν είχε αρχίσει όμοια ποινική δίωξη από τις δικαστικές αρχές τής χώρας τους. Δηλαδή, παρά τις παρατηρήσεις τής αντιπολίτευσης, ο νέος νόμος δεν ευνοεί εν τέλει τον Μέρτεν, εφ’ όσον καμμία δίωξη εις βάρος του δεν είχε αρχίσει στην Γερμανία.
Η ψήφιση του νόμου προκάλεσε παγκόσμια λοιδορία κατά της Ελλάδας. Είναι χαρακτηριστικό το δημοσίευμα των Times με τίτλο «Η Ελλάδα αμνηστεύει τους σφαγείς της». Ο νέος νόμος δημοσιεύεται στο ΦΕΚ την 13η Φεβρουαρίου 1959. Δυο μέρες νωρίτερα, στο Ειδικό Στρατοδικείο Εγκλημάτων Πολέμου, είχε αρχίσει η δίκη τού Μέρτεν. Μια δίκη που έμελλε να κρατήσει 23 ημέρες, προκαλώντας διεθνές ενδιαφέρον.
Εμείς θα συνεχίσουμε.
————————
Σημείωση: Πηγές και βιβλιογραφία θα παρατεθούν στο τέλος αυτής της σειράς κειμένων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου