Ο Οικονομολόγος κι ο (κοινωνικός) ρόλος του

Tου Παναγιώτη Σπυρόπουλου*

Πολύ συχνά οι οικονομολόγοι στις καθημερινές συναναστροφές τους, έρχονται αντιμέτωποι με την εύλογη απορία «Τι είναι οικονομολόγος;» και κατά παράφραση του δημοτικού ποιήματος ανακύπτουν οι συνεπακόλουθες υποθέσεις: «Μην είν’ ο τραπεζικός;», «Μην ειν’ ο λογιστικής ή ο φοροτεχνικός;», «μην ειν’ ο manager ή ο χρηματιστής ή μήπως ο οικονομικός αναλυτής;».

Δεν είναι, επίσης, λίγες οι φορές που η «κάστα» των οικονομολόγων δέχεται άκριτα (ή όχι) κι αδίκως (ή όχι) τα πυρά για την κατάσταση της οικονομίας από μεγάλο μέρος της κοινωνίας με φράσεις που αναθεματίζουν τον κλάδο και την επιστήμη μας, οι οποίες συνοψίζονται στο απόλυτο φθέγμα: «Εσείς φταίτε που φτάσαμε ως εδώ». Σε καμία περίπτωση βέβαια δε γίνεται λόγος (ίσως και λόγω άγνοιας) ότι στη διαμόρφωση της ευρύτερης οικονομικής πολιτικής οι αρχιτέκτονες αυτής προέρχονταν από άλλους κυρίως κλάδους όπως: δικηγόροι (Σιμίτης, Ευ. Βενιζέλος κλπ), Πολιτικοί μηχανικοί (Λαλιώτης, Γεώργιος Σουφλιάς κλπ).

Δίχως αμφιβολία, πρόκειται για μία από τις πλέον «αφηρημένες», για τους πολλούς, ιδιότητες (επαγγελματικές ή ακαδημαϊκές), λόγω της ευρύτητας του αντικειμένου, με την εξάπλωση και ταυτόχρονα διείσδυση της οικονομίας σ’ όλες τις πτυχές του ανθρώπινου βίου, από τη δεύτερη φάση βιομηχανικής επανάστασης κι ύστερα[1].

Επομένως αποτελεί ευθύνη και πρωτίστως για εμάς τους ίδιους να αποσαφηνίσουμε την ιδιότητά μας και να πορευτούμε ως επιστήμονες κατά κύριο λόγο με βάση τις αρχές και τα «πιστεύω» μας. Οι ορισμοί ως συνήθως ποικίλουν.

Κατά πολλούς: «οικονομολόγος είναι ο ειδικός που μελετά τη σχέση μεταξύ των συντελεστών παραγωγής και του παραγόμενου αποτελέσματος» [2].

Μελετά εκείνο το μέρος της ατομικής και κοινωνικής συμπεριφοράς και δράσης, που είναι περισσότερο συνδεδεμένο με την ικανοποίηση και με τη χρήση των υλικών απαιτήσεων που οδηγούν στην ευημερία. (Alfred Marshall)

Κατά την προσωπική μου άποψη η απαρχή της οικονομολογικής ιδιότητας βρίσκεται μέσα στην ίδια τη ρίζα της λέξης «οικονομία», που σε γενικές γραμμές αποκρυσταλλώνεται στο: «νέμω τα του οίκου», δηλαδή αφορά τον τρόπο που (δια)μοιράζονται ή διανέμονται τα αγαθά σε μια κοινωνία (οίκος). Η προηγηθείσα ερμηνεία αποτελεί Κεϋνσιανή και μαρξιστική εννοιολογική θεώρηση περί των οικονομικών ζητημάτων, αλλά πολύ περισσότερο προσδίδει στον οικονομολόγο το καίριο και ηθικό χαρακτηριστικό του Κοινωνικού επιστήμονα ή μελετητή και από την άλλη του σκεπτόμενου ερευνητή που με την ανάπτυξη πρακτικών και ποσοτικών μεθόδων θα είναι σε θέση να προτείνει λύσεις.

Το ελληνικό Σχέδιο Μάρσαλ και ο κύριος Ζιν

Αναδιφώντας στις σημειώσεις μου, βρήκα ένα δημοσίευμα του Economist από τις 21 Ιουνίου 2012, με τίτλο "Η Γερμανία, η Ελλάδα και το σχέδιο Μάρσαλ: ένας αντίλογος". Συγγραφέας του είναι ο Χανς-Βέρνερ Zιν, τον οποίο μάλλον δεν έχετε ακουστά. Ο Zιν είναι ένας από τους επιφανέστερους οικονομολόγους όχι μόνο της Γερμανίας αλλά ολόκληρης της Ευρώπης, συμμετείχε στην ομάδα των επιστημόνων που σχεδίασε το ευρώ και διετέλεσε ιθύνων νους τής Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.

Έχει σημασία να πούμε ότι το εν λόγω άρθρο γράφτηκε σε μια χρονική στιγμή κατά την οποία είχε γίνει σαφές ότι τα μνημόνια δεν οδηγούσαν σε λύση τού ελληνικού προβλήματος και είχε αρχίσει να ανοίγει μια πλατειά συζήτηση περί ενός νέου Σχεδίου Μάρσαλ για την Ελλάδα. Ο Ζιν ήταν αντίθετος με αυτή την τελευταία ιδέα και γι' αυτό έγραψε αυτό το άρθρο-"αντίλογο", στο οποίο προσπαθεί να συγκρίνει την βοήθεια που πήρε η Γερμανία το 1953 προς την βοήθεια που πήρε η Ελλάδα από τα δυο πρώτα πακέττα στήριξης. Για την σύγκριση, χρησιμοποιεί κάποιους απίθανους δείκτες, οι οποίοι τον οδηγούν στο εκκωφαντικό συμπέρασμα ότι η συνολική βοήθεια προς την Ελλάδα αντιστοιχεί σε... 115 Σχέδια Μάρσαλ!(*)

O Χανς-Βέρνερ Ζιν παραχωρεί συνέντευξη στον Τάσο Τέλλογλου