Παρασκευή 3 Απριλίου 2015

Δημόσιοι υπάλληλοι: μύθοι και πραγματικότητα (1) και (2)

Διάβασα με ιδιαίτερη προσοχή το σχόλιο που ανάρτησε η αναγνώστρια Μαίρη Καροφυλλάκη στο χτεσινό κείμενο. Εκτίμησα την σοβαρή διάθεση με την οποία γράφτηκε το εν λόγω σχόλιο αλλά πρέπει να ομολογήσω ότι στενοχωρήθηκα γιατί από τις πρώτες κιόλας λέξεις ("Ας υποθέσουμε ότι το δημόσιο από την δεκαετία του 80 είχε κατά μέσο όρο 300.000 υπεράριθμους δημοσίους υπαλλήλους...") έβγαλα το συμπέρασμα ότι η σχολιογράφος είναι επηρεασμένη από τα ψεύδη τα οποία εξακοντίζουν κατά ριπάς τα Μέσα Μαζικής Εξαπάτησης, κάνοντάς μας πλύση εγκεφάλου. Σκέφτηκα, λοιπόν, να ξεκινήσω σήμερα μια προσέγγιση στο θέμα των υπεράριθμων, άχρηστων και τεμπέληδων δημοσίων υπαλλήλων, του υπερτροφικού κράτους κλπ, με τον τρόπο στον οποίο αρέσκεται αυτό το ιστολόγιο: με ψυχραιμία, υγιή σκέψη και πραγματικά στοιχεία.


Κατ' αρχάς, ας δούμε πόσοι είναι -επί τέλους!- οι δημόσιοι υπάλληλοι στον τόπο μας. Η πρώτη απογραφή που επιχείρησε ποτέ κυβέρνηση, έγινε το 2010 (επί ημερών Γιώργου Παπακωνσταντίνου στο υπουργείο οικονομικών) και κατέδειξε περίπου 770.000 υπαλλήλους στον στενό δημόσιο τομέα, τα ΝΠΔΔ και τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης α' και β' βαθμού ("Απογραφή: στους 768.000 οι δημόσιοι υπάλληλοι", Τα Νέα, 30/7/2010). Ο αριθμός αυτός περιλαμβάνει: 625.738 μόνιμους, 53.833 συμβασιούχους αορίστου χρόνου και 59.156 συμβασιούχους ορισμένου χρόνου (εποχικούς). Σημειωτέον ότι οι τελευταίοι απογράφηκαν έστω κι αν η σύμβασή τους έληγε μετά από λίγες μέρες.

Παρατήρηση: Στο πλήθος των δημοσίων υπαλλήλων, κατά πάγια υπόδειξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης,  ΔΕΝ προσμετρώνται οι στρατιωτικοί. Επίσης, δεν προσμετρώνται υπάλληλοι ΔΕΚΟ, ΝΠΙΔ και δημοτικών επιχειρήσεων, οι οποίοι δεν θεωρούνται ως δημόσιοι. Αν υπολογίζαμε κι αυτούς, ίσως το συνολικό πλήθος των υπαλλήλων να άγγιζε το ένα εκατομμύριο. Επειδή, όμως, έτσι γίνεται σε όλες τις χώρες, ας μείνουμε στον αριθμό που έβγαλε η απογραφή ώστε να μπορούμε να κάνουμε συγκρίσεις και όχι υποθέσεις.

Αυτά συνέβαιναν το καλοκαίρι τού 2010, πριν ξεκινήσουν το πογκρόμ κατά των δημοσίων υπαλλήλων και το μεγάλο κύμα πρόωρων συνταξιοδοτήσεων. Στις 10/4/2012, ο Δημήτρης Ρέππας ανακοίνωσε ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι ήσαν 705.976, εκ των οποίων 295.000 εργάζονταν στην εκπαίδευση και στα νοσοκομεία (δύσκολα μπορείς να ισχυριστείς ότι στους δυο αυτούς τομείς περισσεύει προσωπικό). Τον Νοέμβριο του 2014, το υπουργείο διοικητικής μεταρρύθμισης έδωσε στην δημοσιότητα στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία ο αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων είχε μειωθεί σε 579.164 άτομα. Μάλιστα δε, τα ίδια στοιχεία πιστοποιούσαν ότι το πλήθος των δημοσίων υπαλλήλων μειωνόταν διαρκώς, μήνα με μήνα (Οκτώβριος: 580.669, Αύγουστος: 583.338, Ιούνιος: 589.841).

Δηλαδή, μέσα σε τέσσερα χρόνια μειώθηκαν οι δημόσιοι υπάλληλοι αριθμητικά κατά 190.000 άτομα και σε ποσοστό 25% περίπου. Για να γίνει αυτό χρειάστηκε να συνταξιοδοτηθούν πρόωρα δεκάδες χιλιάδες υπάλληλοι και να κλείσουν ή να συγχωνευθούν εφορίες, σχολεία, δικαστήρια και πάσης φύσεως υπηρεσίες ενώ, παράλληλα, έμειναν ασυμπλήρωτα τα κενά που δημιουργούνται φυσιολογικά (κανονική συνταξιοδότηση, θάνατος, λήξη συμβάσεων ορισμένου χρόνου, παραίτηση, απομάκρυνση λόγω διαφθοράς κλπ).

Έχοντας, λοιπόν, κατά νου αφ' ενός μεν τους αριθμούς που προαναφέραμε αφ' ετέρου δε το γεγονός ότι η μείωση των δημοσίων υπαλλήλων έχει επιφέρει κατακόρυφη πτώση τού επιπέδου εξυπηρέτησης των πολιτών (π.χ. αν ένας κάτοικος των Κυθήρων θέλει να πάει στην εφορία για οποιαδήποτε δουλειά του, πρέπει να πεταχτεί ως τον Πειραιά, διότι η ΔΟΥ Κυθήρων έχει κλείσει και έχει συγχωνευθεί με τις πρώην Α' και Β' ΔΟΥ Πειραιώς!), είναι λογικό να συμπεράνουμε ότι η υπόθεση της σχολιογράφου περί τριακοσίων χιλιάδων υπεράριθμων δημοσίων υπαλλήλων είναι εκτός πάσης πραγματικότητος: δεν γίνεται να είναι υπεράριθμοι οι 300 στους 770 και ταυτόχρονα να παρατηρείται αρρυθμία και διάλυση με 580. Βέβαια, περί απλής υποθέσεως πρόκειται αλλά οι εξωπραγματικές υποθέσεις οδηγούν πάντοτε σε εξωφρενικά συμπεράσματα.


Εν πάση περιπτώσει, οι δημόσιοι υπάλληλοι είναι όσοι είναι. Πόσο κόστισαν, όμως; Μπορούμε όντως να τους κατατάξουμε (έστω, ένα μεγάλο τμήμα τους) μεταξύ εκείνων που "τα φάγανε" μαζί με τον Πάγκαλο; Ας δούμε μερικούς αριθμούς, όπως καταγράφονται στους κρατικούς προϋπολογισμούς:

Το 1990, το κράτος κατέβαλε για μισθούς και συντάξεις το 14,1% του ΑΕΠ. Οι κυβερνήσεις του Κώστα Σημίτη μείωσαν αυτό το ποσοστό στο 11%. Μέχρι το 2009, οι νεοδημοκρατικές κυβερνήσεις του Κώστα Καραμανλή μείωσαν ακόμη περισσότερο το εν λόγω κονδύλι, φτάνοντάς το στο 9% του ΑΕΠ. Τα παραπάνω ποσοστά δείχνουν καθαρά ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι κόστιζαν όλο και λιγώτερο χρόνο με τον χρόνο αλλά γίνονται ακόμη γλαφυρώτερα αν συνυπολογίσουμε ότι η σχετική δαπάνη μοιράστηκε σε 600.000 άτομα περίπου (μισθωτοί και συνταξιούχοι του δημοσίου) το 1994 και σε 900.000 περίπου το 2008. Και για να το πω πιο λαϊκά: χρόνο με το χρόνο, οι δημόσιοι υπάλληλοι μοιράζονταν όλο και μικρότερο κομμάτι από την πίττα του παραγόμενου εθνικού πλούτου.

Κι επειδή μας αρέσουν οι συγκρίσεις, ας σημειώσουμε ότι το 2009, όταν εμείς διαθέταμε το 9% του ΑΕΠ για μισθούς και συντάξεις του δημοσίου, οι δανοί διέθεταν το 16,9% του ΑΕΠ τους, οι φινλανδοί το 13%, οι γάλλοι το 12,8% και οι σουηδοί το 15,1% (Εφημερίδα "Αντίχτυπος", 17/12/2010, σελ. 4). Αν επιμείνουμε ότι εμείς είμαστε υπεράριθμοι, σπάταλοι, υδροκέφαλοι και δεν ξέρω κι εγώ τι άλλο, τί θα πούμε για τους άλλους;


Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι μπορεί οι δημόσιοι υπάλληλοι και να μειώνονταν και να φτώχαιναν χρόνο με τον χρόνο αλλά αυτό δεν σημαίνει κατ' ανάγκην ότι δεν είναι πολλοί ακόμη και τώρα. Σωστή και καίρια παρατήρηση. Επειδή, όμως, μια σωστή και καίρια παρατήρηση απαιτεί ολοκληρωμένη και τεκμηριωμένη απάντηση, επιτρέψτε μου ένα διάλειμμα 24 ωρών και θα επανέλθω. Με αρκετό ΟΟΣΑ αυτή την φορά.
 
 
Επειδή εδώ δεν είναι βιβλίο αλλά ιστολόγιο, έχω και την άνεση και την υποχρέωση να αναθεωρώ και να αναδιατάσσω όσα έχω κατά νου να γράψω, προκειμένου να λάβω υπ' όψη μου τα σχόλια και τις παρατηρήσεις των αναγνωστών. Χτες, ας πούμε, ανώνυμος αναγνώστης παρατήρησε "μια μικρή ακροβασία: Το 1980 το ΑΕΠ ήταν 98,25 δις $, το 2004 239,7 και το 2009 329,8 δις $. Έτσι τα ποσοστά 14.1% 11% και 9% δαπάνης για μισθούς και συντάξεις που αναφέρεις αντιστοιχούν σε 13.85, 26.36 και 29.68 δις $.  Δε θα το ονόμαζα μείωση αυτό". Αγαθή η προαίρεση του σχολιογράφου αλλά ας δούμε αν όντως έτσι είναι τα πράγματα.

Τι είναι το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν; Είναι το σύνολο του πλούτου που παράγεται σε μια χώρα(*). Από τον ορισμό, γίνεται σαφές ότι υπάρχει σοβαρό πρόβλημα στον υπολογισμό αυτού του προϊόντος. Πώς να αθροίσεις έναν τόννο πατάτες που παράγει ο ένας, πενήντα φορολογικές δηλώσεις που φτιάχνει ο άλλος και πέντε κιλά μανιτάρια τρούφες που καλλιεργεί ο τρίτος; Η λύση είναι απλή: αντί να αθροίζουμε πατάτες, δηλώσεις και τρούφες, υπολογίζουμε το εισόδημα που δημιουργεί η παραγωγή όλων αυτών των ετερόκλητων προϊόντων και υπηρεσιών. Υπολογίζουμε, δηλαδή, το Ακαθάριστο Εγχώριο Εισόδημα, το οποίο ισούται με το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν. Πάμε καλά με την θεωρία ως εδώ; Ας συνεχίσουμε.

Είπαμε ότι το ΑΕΠ είναι ο παραγόμενος πλούτος. Αυτός ο πλούτος, όμως, δεν φυτρώνει από μόνος του. Κάποιοι τον παράγουν και, σύμφωνα με όσα είπαμε προηγουμένως, αμείβονται για την παραγωγή τους. Λογικά, λοιπόν, όταν αβγαταίνει ο παραγόμενος πλούτος, αυξάνεται αντίστοιχα και η αμοιβή αυτών που τον παράγουν. Όταν, δηλαδή, αυξάνεται το ΑΕΠ κατά 20%, αυξάνεται και το εισόδημα κατά 20%. Αυτά λέει η θεωρία. Τί γίνεται, όμως, στην πράξη;

Παρατηρεί ο σχολιογράφος ότι το ΑΕΠ του 2004 ήταν 239,7 δισ. δολλάρια και το 2009 αυξήθηκε στα 329,8 δισ. δολλάρια. Μιλάμε για αύξηση 37,6% περίπου. Σε μια δίκαιη κοινωνία, θα έπρεπε η ίδια αύξηση να παρατηρείται και στα εισοδήματα αυτών που παρήγαν αυτόν τον αυξημένο πλούτο. Όμως, κάτι τέτοιο ούτε έγινε ούτε πρόκειται να γίνει ποτέ σε μια καπιταλιστικά δομημένη κοινωνία. Ποιός είδε αύξηση 37,6% σε μια πενταετία στα εισοδήματά του; Ο αγρότης; Ο κτηνοτρόφος; Ο εργάτης; Ο ψαράς; Ο εμποροϋπάλληλος; Ο μικρομαγαζάτορας; Κανένας απ' αυτούς. Φυσικά, ούτε οι δημόσιοι υπάλληλοι. Κι αφού κανείς απ' αυτούς δεν πήρε την αύξηση που του αναλογεί, αυτό σημαίνει ότι κάποιοι άλλοι καρπώθηκαν την διαφορά.

Και κάτι ακόμη. Ας δεχτούμε την λογική που λέει ότι καλά είναι αυτά που παίρνω παρά την αύξηση του ΑΕΠ. Με ποιά λογική, όμως, καλούμαι να μειώσω αυτά που παίρνω όταν μειώνεται το ΑΕΠ; Πόσο λογικό είναι να μη περισσεύουν λεφτά για μένα ούτε όταν αυξάνεται ο πλούτος ούτε όταν μειώνεται;


Ας προχωρήσουμε. Λέγαμε χτες ότι ένας από τους περισσότερο διαδεδομένους μύθους είναι αυτός που μιλάει για υδροκέφαλο κράτος και υπεράριθμους δημοσίους υπαλλήλους. Δυστυχώς, όμως, για τους παραμυθάδες, τα στοιχεία τού ΟΟΣΑ άλλα λένε. Δείτε τον παρακάτω πίνακα, ο οποίος απεικονίζει τους υπαλλήλους του στενού δημόσιου τομέα κάθε χώρας ως ποσοστό επί του συνολικού εργατικού δυναμικού (όχι επί όσων δουλεύουν αλλά επί όσων μπορούν να δουλέψουν):


Έκπληξη!!  Κατά μέσον όρο (κόκκινη στήλη), στις χώρες του ΟΟΣΑ αντιστοιχούν περίπου 16 δημόσιοι υπάλληλοι σε κάθε 100 άτομα ικανά για εργασία. Στις προοδευμένες Νορβηγία και Δανία αντιστοιχούν 30, στην Σουηδία 26, στην Γαλλία 22, στην αυστηρή Γερμανία 11 και στην "υδροκέφαλη" Ελλάδα μόλις 8! Μόνο η Ιαπωνία και η Κορέα έχουν λιγώτερους δημόσιους υπαλλήλους από εμάς. Και, προσέξτε: μιλάμε για στοιχεία του 2011. Σήμερα το ελληνικό 8% έχει πέσει κοντά στο 6%.

Ένα άλλο "πιασάρικο" παραμύθι είναι αυτό περί σπάταλου κράτους και, κατ' επέκταση, δυσανάλογα υψηλών αμοιβών των εργαζομένων στο δημόσιο. Εδώ θα μπορούσα να απαντήσω με μια "λαϊκίστικη" ερώτηση: με δεδομένο ότι για την ίδια δουλειά ένας έλληνας δημόσιος υπάλληλος παίρνει μισθό π.χ. 1.000 ευρώ και ένας ολλανδός συνάδελφός του παίρνει 2.500 ευρώ, πόσο κάνει πραγματικά αυτή η δουλειά και γιατί "υψηλά αμειβόμενος" είναι ο έλληνας; Επειδή, όμως, σ' αυτό το ιστολόγιο δεν ταιριάζουν οι λαϊκισμοί, ας αφήσουμε να μιλήσει ένας αλλος πίνακας του ΟΟΣΑ, ο οποίος δείχνει διαχρονικά τις δαπάνες της γενικής κυβέρνησης ως ποσοστό επί του ΑΕΠ:


Νέα έκπληξη!! Το "υδροκέφαλο" ελληνικό κράτος δαπανά από τον πλούτο του για μισθούς, συντάξεις, παιδεία, υγεία, πρόνοια κλπ λιγώτερα απ' όσα δαπανούν οι ισλανδοί, οι γάλλοι, οι αυστηροί βέλγοι, οι πιο αυστηροί αυστριακοί ή οι γείτονές μας ιταλοί και σχεδόν όσα δαπανούν οι "προοδευμένοι" άγγλοι, οι οποίοι έχουν εδώ και χρόνια ιδιωτικοποιήσει το μεγαλύτερο κομμάτι τής δημόσιας περιουσίας τους. Ακόμη και οι άτεγκτοι γερμανοί δαπανούσαν περισσότερα από εμάς μέχρι το 2006 ενώ και οι ακόμη πιο άτεγκτοι ολλανδοί έκαναν το ίδιο μέχρι το 2007. Και πάλι προσέξτε ότι μιλάμε για τα προ κρίσεως χρόνια. Σήμερα, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι έχουμε πέσει αρκετές θέσεις στον παραπάνω πίνακα.

Παρένθεση. Ο παραπάνω πίνακας συνιστά την πλέον αποστομωτική απάντηση όχι μόνο στο παγκάλειο "μαζί τα φάγαμε" αλλά και σε ένα άλλο παραμύθι των θιασωτών του νεοφιλελευθερισμού, σύμφωνα με το οποίο, αν δεν παίρναμε δάνεια, δεν θα είχαμε λεφτά για μισθούς και συντάξεις. Κλείνει η παρένθεση.


Ας προσθέσουμε δυο λόγια και για ένα άλλο χτεσινό σχόλιο, το οποίο έκανε λόγο για την ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχει το ελληνικό δημόσιο. Αυτό μπορεί να γίνεται δεκτό ως παράπονο αλλά δεν αποτελεί επιχείρημα ούτε για τον πόλεμο που έχει ξεσπάσει κατά των δημοσίων υπαλλήλων εν γένει ούτε για την επιχειρούμενη εκχώρηση υπηρεσιών του δημοσίου σε ιδιώτες. Όσοι έχουν διαβάσει την "Ανατομία του νεοφιλελευθερισμού" ξέρουν ότι, οπουδήποτε στον κόσμο οι ιδιώτες διαδέχθηκαν το δημόσιο, το επίπεδο των παρεχόμενων υπηρεσιών υποχώρησε. Παντού και χωρίς εξαίρεση.

Πάντως, αυτό το παράπονο κακώς γενικεύεται. Βέβαια, η γενίκευσή του βολεύει όσους "Τζήμερους" βγάζουν σπυράκια όταν ακούνε για δημόσιο αλλά αδικεί την συντριπτική πλειοψηφία των δημοσίων υπαλλήλων. Αδικεί σίγουρα όλους τους δασκάλους των απομακρυσμένων χωριών, όλους τους γιατρούς των νησιών που τον χειμώνα τα ξεχνάει κι ο θεός, όλους τους νοσηλευτές που λιώνουν στα πόδια τους για να εξυπηρετήσουν τριπλάσιους και τετραπλάσιους ασθενείς απ' όσους αντέχουν...  Επίσης, αδικεί την συντριπτική πλειοψηφία εκπαιδευτικών, υγειονομικών, δημοτικών υπαλλήλων και εν γένει όλων εκείνων που κάνουν αυτό το κράτος να λειτουργεί, έστω στοιχειωδώς. Τέλος, αδικεί κι εμάς τους ίδιους: δεν μπορεί σε τούτον εδώ τον ρημαδότοπο να είμαστε όλοι καλοί πλην των δημοσίων υπαλλήλων. Στο κάτω-κάτω, από εμάς προέρχονται κι αυτοί.


ΥΓ: Για τα υπόλοιπα σχόλια αλλά και για τα μηνύματα μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, δείξτε λίγη υπομονή και θα μιλήσουμε για τα πάντα. Το μόνο σίγουρο είναι ότι όσα λέτε δεν απευθύνονται σε ώτα μη ακούοντος.


------------------------------
(*) Προσοχή στην διαφορά Εγχώριου και Εθνικού προϊόντος: Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν είναι το σύνολο του πλούτου που παράγουν οι έλληνες σε όλον τον κόσμο. Δηλαδή, η παραγωγή ενός έλληνα μετανάστη στην Γερμανία προσμετράται στο Εθνικό αλλά όχι στο Εγχώριο ακαθάριστο προϊόν. Αντίστοιχα, στο Εγχώριο αλλά όχι στο Εθνικό προϊόν υπολογίζεται η δουλειά των μεταναστών στα φραουλοχώραφα της Μανωλάδας.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου