Οι… Ιζνογκούντ του ΔΝΤ

Το Ποντίκι          

 Μόνο απαρατήρητη δεν πέρασε η συνάντηση που έκανε τη μέρα της ορκωμοσίας του ως πρωθυπουργός ο Αλέξης Τσίπρας με τον πρεσβευτή της Ρωσίας στην Αθήνα Αντρέι Μασλόφ, αφού λίγα εικοσιτετράωρα μετά ο Γερμανός πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου Μάρτιν Σουλτς δεν έκρυψε τον εκνευρισμό του σχολιάζοντας ότι «ο κ. Τσίπρας βρήκε χρόνο για να δει πρώτα τον Ρώσο πρέσβη κι όχι εμάς».

Ανάλογο κλίμα έβγαινε κι από τον Λευκό Οίκο, με τη δυτική ανησυχία να εντείνεται περισσότερο όταν ο Ρώσος υπουργός Οικονομικών Αντόν Σιλουάνοφ δήλωσε στο αμερικανικό (!) τηλεοπτικό δίκτυο CNBC πως «αν υπάρξει σχετικό αίτημα για δανεισμό από την ελληνική πλευρά προς τη ρωσική κυβέρνηση, τότε σίγουρα θα το σκεφτούμε και θα το εξετάσουμε σοβαρά, αφού λάβουμε υπ’ όψιν όλους τους παράγοντες της διμερούς σχέσης μεταξύ της Ρωσίας και της Ελλάδας».

Πέρα, όμως, από το ελληνικό πρόβλημα χρέους και τα σενάρια επίλυσής του, η πραγματικότητα δείχνει ότι τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί ένας έντονος ανταγωνισμός μεταξύ του ΔΝΤ από τη μια και της Ρωσίας και της Κίνας από την άλλη. Οι δυο χώρες προσπαθούν να υποκαταστήσουν ως «Μεγάλοι Δανειστές», με διάφορους τρόπους, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο

Το πελατολόγιο

Τον Απρίλιο του 2012 το ΔΝΤ κατάφερε να αυξήσει κατά 430 δισ. δολάρια τα αποθεματικά του έπειτα από συμφωνία του G20, με την Κριστίν Λαγκάρντ να δηλώνει περιχαρής πως «το ΔΝΤ διαθέτει πλέον 1 τρισεκατομμύριο δολάρια»! Η Κίνα, όμως, φρόντισε να φρενάρει τον ενθουσιασμό της Γαλλίδας έξι μήνες αργότερα, όταν ο επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας του ασιατικού γίγαντα, ο Ζου Χιοτζουάνγκ, «μποϊκοτάρισε» το ετήσιο συνέδριο του ΔΝΤ στο Τόκιο δυσαρεστημένος από την άρνηση που συνάντησε για το πάγιο αίτημα αύξησης του ποσοστού (3,8%) της Κίνας στο σύστημα λήψης αποφάσεων του ΔΝΤ.

Η Κίνα, βέβαια, χτυπάει το σαμάρι για να πονέσει ο... γάιδαρος. Τα βάζει, δηλαδή, με το ΔΝΤ, όμως στην πραγματικότητα το πρόβλημά της είναι η κυριαρχία των ΗΠΑ στο Ταμείο με το συντριπτικό ποσοστό 16,7% στη λήψη αποφάσεων και το δικαίωμα βέτο, που εξασφαλίζει στην Αμερική και πολιτική επιρροή. Μελέτη που είχε γίνει το 1999 κατέδειξε ότι «τα κράτη - μέλη που συντάσσονται με τις ΗΠΑ στα ψηφίσματα του ΟΗΕ έχουν ευκολότερη πρόσβαση σε οικονομική βοήθεια από το ΔΝΤ, εάν ποτέ τη χρειαστούν».

Οι Κινέζοι θεωρούν ότι τα συγκριτικά μεγέθη των δύο οικονομιών δεν επιτρέπουν πια στις ΗΠΑ να έχουν αυτήν τη λεόντεια μερίδα και να είναι ουσιαστικά ο μοναδικός μεγάλος παίκτης στο ΔΝΤ.

Μάλιστα, τα στοιχεία του ίδιου του ΔΝΤ τον Οκτώβριο του 2014 επιβεβαιώνουν ακριβώς αυτό: ότι η αξία της αμερικανικής οικονομίας ανέρχεται πλέον στα 10,8 τρισ. ευρώ, κάτι που τη φέρνει στη δεύτερη θέση, με πρώτη πια την Κίνα, της οποίας το κοντέρ «γράφει» 11 τρισ. ευρώ. Η πρόβλεψη του ΔΝΤ είναι ότι η ψαλίδα θα μεγαλώσει τα επόμενα χρόνια. Η αξία της κινεζικής οικονομίας αναμένεται να αγγίξει τα 16,7 τρισ. το 2019, ενώ η αντίστοιχη των ΗΠΑ θα ανέλθει στα 13,8 τρισ.

Η Κίνα, λοιπόν, ρίχνει πλέον το βάρος της σε μεγάλο βαθμό στην «οικονομική διπλωματία», που αυτομάτως την καθιστά ισχυρότερη πολιτικά. Έτσι, σε μια προσπάθεια να «προκαλέσει» την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ, και κατ’ επέκταση τις ΗΠΑ, κάνει ακριβώς το ίδιο μ’ αυτούς: τους μιμείται!

 

◆ Η Κίνα έχει συνάψει μεγάλα διακρατικά - διατραπεζικά δάνεια με τη Βενεζουέλα, την οποία οι κινεζικές τράπεζες έχουν δανείσει με συνολικά 50 δισ. δολάρια από το 2007. Με την οικονομία της σε βαθιά ύφεση, είναι αμφίβολο αν και πώς η Βενεζουέλα θα ξεπληρώσει αυτό το ποσό.

◆ Ο δεύτερος μεγαλύτερος παραλήπτης κινεζικών δανείων στη Λατινική Αμερική είναι η Αργεντινή. Η χώρα αντλεί πίστωση από την Κίνα σε μια προσπάθεια να σταματήσει την περαιτέρω συρρίκνωση των συναλλαγματικών αποθεμάτων της. Τελευταία συμφωνία, αυτή του περασμένου Ιουλίου, όταν υπεγράφη χρηματοδότηση, μέσω επενδύσεων αυτήν τη φορά, αξίας 7,5 δισ. δολαρίων.

◆ Μεγάλος, όμως, δανειολήπτης είναι και η Ρωσία, στο πλαίσιο της ευρύτερης οικονομικής συνεργασίας των δύο χωρών τα τελευταία χρόνια (συμφωνία 30 ετών ύψους 400 δισ. δολαρίων για αγορά ρωσικού φυσικού αερίου). Ρωσικές εταιρείες πετρελαίου έχουν «βοηθηθεί» από την Κίνα με πάνω από 30 δισ. δολάρια. Και καθώς η ρωσική οικονομία έχει υποστεί πλήγματα, το βασικό υποστηρικτικό μαξιλαράκι της αποτελεί η υπόσχεση του Πεκίνου για περισσότερο ρευστό.

Οι όροι δανεισμού

Η Κίνα, με υπέρογκα αποθεματικά ύψους 3,89 τρισ. δολ., τα μεγαλύτερα στον κόσμο, προβάλλεται ως «ο δανειστής της έσχατης λύσης», που θα διατηρήσει τη ροή χρήματος εκεί που όλοι οι άλλοι αποτραβιούνται. Γι’ αυτό τα τελευταία πέντε χρόνια η Κίνα έχει αυξήσει εντυπωσιακά τον δανεισμό της σε χώρες που δεν έχουν πρόσβαση για διάφορους λόγους στις «αγορές» ή τους μηχανισμούς χρηματοδότησης της Δύσης.

Ποιοι είναι, όμως, οι όροι από την πλευρά του Ασιάτη δανειστή; Τα κινεζικά δανεικά δεν συνοδεύονται συνήθως από οικονομικά προγράμματα και μέτρα παρόμοια με αυτά του ΔΝΤ. Η Κίνα, αντί να επιμένει τόσο πολύ στη δημοσιονομική πειθαρχία, κάνει κάτι άλλο: Απαιτεί από τις δανειολήπτριες χώρες να αναθέτουν τα «μεγάλα» συμβόλαια για υποδομές σε κινεζικές κατασκευάστριες εταιρείες.

Παράλληλα, η Κίνα δημιουργεί αναπτυξιακές τράπεζες με σκοπό να αμφισβητήσει περαιτέρω την κυριαρχία της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΔΝΤ:

◆ Τον περασμένο Ιούλιο η Κίνα μαζί με τη Βραζιλία, την Ινδία, τη Ρωσία και τη Ν. Αφρική (BRICS) δημιούργησαν τη Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα, με αρχικό κεφάλαιο 50 δισ. δολάρια.

◆ Τον Οκτώβριο η Κίνα πρωτοστάτησε στη δημιουργία της Asian Infrastructure Investment Bank με κεφάλαιο 100 δισ. δολάρια, για να αποτελέσει το αντίπαλον δέος στην Asian Development Bank που τελεί υπό την επιρροή της Ιαπωνίας.

Είναι οφθαλμοφανές ότι η Κίνα στοχεύει στο να εξελιχθεί σε έναν εναλλακτικό παγκόσμιο τραπεζίτη, με σκοπό όχι τόσο την ανατροπή της υπάρχουσας τάξης πραγμάτων, αλλά περισσότερο την εδραίωσή της σε αυτήν. Η βασική κατευθυντήρια αρχή της Κίνας, μάλιστα, ως υπερ-δανειστή διακρίνεται από «εμπορικό πνεύμα». Θέλει, δηλαδή, κατ’ αρχάς να διαφυλάξει και σε δεύτερο χρόνο να εξαπλώσει τις επενδύσεις της σε χώρες όπως η Ρωσία, η Βενεζουέλα και η Αργεντινή, αυξάνοντας παράλληλα την πολιτική επιρροή της.

Στους πιο μακροπρόθεσμους στόχους της Κίνας, όμως, είναι η διεθνοποίηση του νομίσματός της. Το γουάν, άλλωστε, δεν είναι αυτήν τη στιγμή εξ ίσου διαδεδομένο όσο το δολάριο ως συναλλαγματικός «παίκτης» στο παγκόσμιο εμπόριο. Φιλοδοξία του Πεκίνου είναι να γίνει!

Ήδη επιτρέπει στη Ρωσία να πραγματοποιεί εμπορικές συναλλαγές με 11 χώρες ακόμη μέσω του γουάν, ενώ η Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας έχει υπογράψει συμφωνίες ανταλλαγής νομισμάτων με 28 ακόμα κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων εκείνων στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Αυστραλία.

Ωστόσο, η πρακτική δανεισμού που εφαρμόζει η Κίνα σε χώρες με οικονομικά προβλήματα εμπεριέχει και σημαντικά ρίσκα. Όταν οι εμπορικές συμφωνίες μεταμορφώνονται σε οικονομική στήριξη, η Κίνα αυξάνει την έκθεσή της σε ζημίες.

Έτσι η αύξηση του εξωτερικού δανεισμού της Κινεζικής Αναπτυξιακής Τράπεζας υποχώρησε από 50% ετησίως την περίοδο 2009-2011 στο 10% το 2013. Ακόμη και πριν από την κατάρρευση των τιμών του πετρελαίου, η Κινεζική Αναπτυξιακή Τράπεζα φρόντισε να γίνει πιο προσεκτική σχετικά με τον δανεισμό στη Βενεζουέλα «δένοντας» τη χρηματοδότηση με συγκεκριμένα έργα που την ενδιέφεραν.

Συμπτωματικά ή όχι, σε πρόσφατη συνέντευξή του στους «Financial Times» ο επικεφαλής της μεγαλύτερης ιδιωτικής εταιρείας της Κίνας, της κατασκευαστικής China Pacific Construction Group, Γιαν Τζιεχέ, δήλωσε πως αναζητά ευκαιρίες επέκτασης, μεταξύ άλλων, στην Ελλάδα. Τόνισε χαρακτηριστικά πως «η οικονομία της Ελλάδας πλησιάζει στον πάτο και αυτή είναι η καλύτερη στιγμή να μπει κανείς. Δεν με νοιάζει αν η χώρα θα μείνει ή θα βγει από την ευρωζώνη». Μια δήλωση που πέρασε μάλλον απαρατήρητη από τα ελληνικά ΜΜΕ.

Η Ρωσία δανείζει... τις ΗΠΑ!

Σε κοινό μέτωπο με την Κίνα βαδίζει και η Ρωσία. Μόλις πριν από έναν χρόνο ολοκλήρωσε τη διαγραφή χρεών, συνολικού ύψους 100 δισ. ευρώ, από παλαιούς οφειλέτες - κράτη του πρώην σοβιετικού μπλοκ και όχι μόνο. Οι απώλειες εσόδων, όμως, αντισταθμίστηκαν άμεσα από άλλες κερδοφόρες οικονομικές συμφωνίες. Επίσης, τα νέα της δάνεια δεν τα χορηγεί πλέον με τους προνομιακούς όρους επί ΕΣΣΔ.

◆ Η Ρωσία διέγραψε πέρυσι το χρέος 11 δισ. ευρώ της Βόρειας Κορέας, με έκπτωση ύψους 90% και αποπληρωμή του υπόλοιπου 1,1 δισ. σε 20 έτη. Ποσό που, όμως, βάσει διακρατικής συμφωνίας, δεν θα μπει στα ρωσικά ταμεία, αλλά θα επενδυθεί στη Β. Κορέα για τους τομείς υγείας, παιδείας κι ενέργειας.

◆ Η ίδια μέθοδος αναλογικά εφαρμόστηκε και για το χρέος 32 δισ. δολαρίων της Κούβας.

◆ Σε Αφγανιστάν και Ιράν χάρισε από 12 δισ. δολάρια, στη Μογγολία διέγραψε 11 δισ., στη Συρία 9,4 δισ., ενώ αντίστοιχα ολικά κουρέματα έχουν γίνει με ποσά από 2-4,5 δισ. σε Βιετνάμ, Αιθιοπία, Αλγερία, Νικαράγουα, Λιβύη και Αγκόλα. Όλα αυτά τα δάνεια είχαν χορηγηθεί επί ΕΣΣΔ.

Ταυτόχρονα με τη διαγραφή των οφειλών, η Ρωσία πάντα φρόντιζε να εξασφαλίζει τα συμφέροντά της με άλλες συμφωνίες. Έτσι, μπήκε στην κλειστή αγορά εξόρυξης πετρελαίου της Κούβας, στη Λιβύη υπήρξε δέσμευση για κατασκευή οδικών δικτύων, στην Β. Κορέα υπέγραψε συμβόλαια για προμήθειες εξοπλισμού και οπλικών συστημάτων.

Σε ποιες χώρες είναι σήμερα δανειστής η Ρωσία; Στη Λευκορωσία με 2 δισ. δολ., στο Βιετνάμ με 8 δισ., στη Βενεζουέλα με 4 δισ., στην Ισλανδία με 4 δισ. κ.α. Και το πιο... παράδοξο; Στους «μεγάλους» πιστωτές των ΗΠΑ εμφανίζεται και η Ρωσία, με το ποσό των 150 δισ. μέσω της αγοράς ομολόγων. Η Ρωσία βρίσκεται στην όγδοη θέση μεταξύ των δανειστών των ΗΠΑ.

Φυσικά, στη λίστα των δανειζόμενων είναι και η Ουκρανία, στην οποία – προ του πολέμου στην Κριμαία – υπήρχε υπόσχεση από τον Πούτιν για δάνειο άνω των 15 δισ. προκειμένου να μη χρεοκοπήσει η χώρα. Μην ξεχνάμε, εξάλλου, τις διευκολύνσεις του Κρεμλίνου στα πιο συνεργάσιμα κράτη της φιλόδοξης, αλλά και μετ’ εμποδίων προσπάθειας της Ευρασιατικής Ένωσης.

Επίσης, είναι ακόμα νωπές οι μνήμες για το θρίλερ με την Κύπρο το 2013. Με τη Μόσχα, που τότε, βέβαια, είχε ακόμα εξαιρετικές σχέσεις με τη Γερμανία, να μη χορηγεί άλλο δάνειο στους Κύπριους και εν τέλει να αναδιαρθρώνει το ήδη υπάρχον ύψους 2,5 δισ. ευρώ, απαλύνοντας το επιτόκιο από 4,5% στο 2,5%, με επιμήκυνση της έναρξης αποπληρωμής από το 2016.

Μετά την Κριμαία, βέβαια, πολλά έχουν αλλάξει, τόσο στο γεωπολιτικό όσο και στο οικονομικό παιχνίδι. Η Δύση, από την Ουάσιγκτον ώς το μέχρι πρότινος φίλα προσκείμενο Βερολίνο, έχουν αναγάγει σε Νο1 εχθρό τους τον Πούτιν, ενώ οι κυρώσεις προς τη Μόσχα, η καθίζηση στις τιμές του πετρελαίου και η βουτιά για το ρούβλι έχουν κλονίσει την οικονομία της χώρας, φέρνοντάς την αντιμέτωπη με την ύφεση.

Παρά ταύτα, η Ρωσία ποντάρει για να αντέξει στα ισχυρά αποθέματα σε συνάλλαγμα και χρυσό, αλλά και στο δημόσιο χρέος της, που παραμένει εξαιρετικά χαμηλό, κάτω από το 20% του ΑΕΠ.

Την ίδια στιγμή, στο ΔΝΤ υπάρχει γκρίνια, κυρίως λόγω των προγραμμάτων διάσωσης στην Ευρώπη, ενώ μεγάλο μερίδιο των πόρων του Ταμείου, που ξεπερνάνε τα 260 δισ. δολ., έχουν ήδη δανειστεί ή δεσμευτεί. Σχετικά με τη Γηραιά Ήπειρο, πάντως, δεν διαφαίνεται από πουθενά ότι προσεχώς θα υπάρξει τόνωση από τους δείκτες ανάπτυξης ώστε να δοθεί ώθηση για φυγή προς τα εμπρός των ευρωπαϊκών οικονομιών. Η κατάσταση παραμένει στα «κόκκινα».

Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, μετά το κραχ του 2008 το «παιχνίδι δανεισμού» έχει κορυφωθεί με την έκρηξη κρατικών χρεών ανά την υφήλιο, ιντριγκάροντας ταυτόχρονα τους μεγάλους παίκτες της Γης, που σε κλίμα σκληρού ανταγωνισμού και άσκησης πιέσεων βλέπουν μια χρυσή ευκαιρία να ισχυροποιήσουν ακόμα περισσότερο τις θέσεις τους στη σκακιέρα.

Όπως και να έχει, το αντίτιμο κάθε οικονομικής βοήθειας προς τον δανειζόμενο αντισταθμίζεται, εκτός των άλλων, με πολιτική επιρροή και μακροχρόνιες εξαρτήσεις, που εντάσσονται στο ευρύτερο γεωστρατηγικό παζλ.